Pierwszym poważnym akcentem mającym na celu scalenie krajów europejskich było zawarcie 4 kwietnia 1949 roku paktu północnoatlantyckiego, które zostało podpisane przed 10 krajów europejskich oraz przez USA i Kanadę. Pakt ten powołał do życia Organizację Paktu Północnego Atlantyku (w skrócie od angielskiego NATO). Utworzenie tej organizacji było popierane przez USA, gdyż pomimo niektórych akcentów antyamerykańskich, oznaczało jednak gwarancję spłaty długów zaciągniętych po wojnie przez kraje europejskie w USA, uzyskanie sprzymierzeńca w walce z ZSRR oraz, co najważniejsze, zwiększenie zdolności importowej Europy zachodniej. Wielka Brytanie i USA dążyły jednak do wciągnięcia w ramy NATO także Niemiec Zachodnich oraz na zniesieniu ograniczeń w produkcji stali, które po wojnie zostały nałożone na Niemcy w celu demilitaryzacji tego kraju. Państwa te bowiem uznały, iż system obronny Europy nigdy nie będzie w pełni efektywny bez uczestnictwa w nim Niemiec. Sytuacja taka spowodowała wzrost obaw ze strony Francji gdyż mogła spowodować ekspansje gospodarczą Niemiec oraz zmniejszenie dostaw Francuskiego węgla do Lotaryngii, a to mogłoby spowodować zachwianie planów odbudowy gospodarek innych krajów europejskich. Zdając sobie sprawę, iż włączenie Niemiec w struktury NATO, jak również odbudowa niemieckiego przemysłu stalowego jest tylko kwestią czasu, Francja zgłosiła dwa projekty, które miały zapewnić ochronę jej interesów. Projekty te miały na celu znaczne usamodzielnienie gospodarcze i uzbrojenie RFN, a tym samym zniesienie części powojennych postanowień w sprawie demilitaryzacji tego kraju. Miały również na celu zapewnienie narodowych interesów Francji poprzez pewną kontrolę nad gospodarką zachodnioniemiecką w zakresie podstawowych surowców oraz nad armią zachodnioniemiecką. I wreszcie asekurowanie się przez militarnym zagrożeniem Europy zachodniej ze strony ZSRR. Pomysłodawcą projektu równouprawnienia RFN w wymianie podstawowych surowców z innymi państwami europejskimi był francuski minister spraw zagranicznych R. Schumann., chodź twórcami tego projektu byli J.Monnet, P.Reuter, P.Uri i S.Hirsch. To właśnie do nazwiska francuskiego ministra nazwano ten projekt „Planem Schumanna”. Projekt utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali został zgłoszony przez Schumanna 9 maja 1950 roku i był oparty na projektach ponadnarodowych ugrupowań dla poszczególnych dziedzin gospodarki. Celem EWWiS było utworzenie wspólnego rynku żelaza, stali oraz węgla, a przez to przyczynianie się do rozwoju gospodarek i podnoszenia poziomu życia w państwach, które przystąpiły do tego ugrupowania. Projekt ten przewidywał powołanie, niezależnych od poszczególnych państw, organów mających za zadanie kontrolę nad przepływem surowców, dofinansowaniem oraz rozstrzyganiem sporób powstałych pomiędzy członkami ugrupowania. 19 kwietnia 1851 roku w Paryżu został podpisany przez: Francję, Holandię, Belgię, Luksemburg, RFN i Włochy, układ w sprawie utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Wszedł on w życie po ratyfikowaniu go przez wszystkie kraje członkowskie i nabrał mocy prawnej 25 lipca 1952 roku. Traktat ten został zawarty na okres 50 lat czyli do 2002 roku. Państwa należące do EWWiS zobowiązały się do stopniowego zniesienia wszelkich ceł i kontyngentów, ograniczających swobodny przepływ surowców i produktów przemysłów węglowego i stalowego, kapitału inwestowanego w tych przemysłach oraz siły roboczej, wprowadzania jednolitych taryf transportowych, zaniechania rządowego subsydiowania przedsiębiorstw i innych ograniczających praktyk .

Następnie do Wspólnot przystępowały:

Wielka Brytania,
Irlandia i Dania  w 1973 r.,

Grecja w 1981 r.,
Hiszpania i Portugalia  w 1986 r.

oraz Austria ,
Finlandia  i Szwecja  w 1995 r.

Do Unii należą również terytoria zamorskie tych krajów.

Do kwietnia 2004 roku w Unii Europejskiej było 15 państw. W maju 2004 roku do Wspólnoty przystąpiły kolejne 10 krajów. Były to : Polska, Litwa, Łotwa, Estonia, Czechy, Cypr, Węgry, Malta, Słowenia, Słowacja.